Leven met hiv leerde Evelyn alles over vrede en verzoening: ‘Het begint thuis’

Evelyn ontdekt zelf dat ze hiv-positief is als haar aanstaande man voorstelt dat ze zich allebei voor de zekerheid laten testen voordat ze gaan trouwen. ‘Er waren veel mensen in onze omgeving hiv-positief, maar ik had nooit verwacht dat mijn test positief zou zijn. Er ging van alles door mijn hoofd: hoe was dit mogelijk en wanneer was dit gebeurd? Ik kon maar één ding bedenken: mijn vorige man, die overleden was, was minder trouw geweest dan hij had beweerd. Als tiener was ik aan hem uitgehuwelijkt en we kregen vier kinderen samen. Ik dacht dat we een goed huwelijk hadden, maar ineens voelde alles als een leugen.’

Terug naar Zuid-Soedan

Evelyn is radeloos en korte tijd verwaarloost ze zichzelf en haar gezin. Na twee weken heeft ze het idee dat God tegen haar spreekt: ‘Hij zei: dochter van mij, je moet verder gaan met je leven. Met of zonder hiv.’ Het geeft haar de kracht die ze nodig heeft om door te gaan en haar leven weer op te pakken. Ze gaat terug naar haar geboorteland Zuid-Soedan, waar ze eerder weg was gevlucht vanwege de burgeroorlog.

‘Eenmaal thuis overkwam mij wat veel vrouwen en meiden met hiv meemaken: ik werd uitgestoten door mijn familie en was niet meer welkom bij hen. In eerste instantie deed dat natuurlijk veel pijn, maar het maakte me ook strijdlustig. Door te leven met hiv heb ik de wrok gevoeld die gepaard gaat met afwijzing en isolatie. Ik weet hoe verwoestend deze gevoelens zijn. Veel mensen met hiv worden weggejaagd uit hun huizen en in de steek gelaten door familie. Ze worden aan hun lot overgelaten. Anderen zijn bang hun baan te verliezen’, vertelt Evelyn. Het netwerk dat ik leid heeft inmiddels 1600 leden. De meesten zijn hiv-positief. Vierhonderd van hen kreeg hiv door verkrachting en veel van ons hebben seksueel geweld meegemaakt. Als iemand gebroken naar mij toekomt, luister ik naar haar verhaal. Ik wil er voor haar zijn.’

Ontwricht leven door conflicten

De conflicten in Zuid-Soedan hebben miljoenen mensenlevens verwoest. Het zijn vooral mannen die meevechten, maar iedereen lijdt eronder. Ook vrouwen en kinderen worden hard geraakt: er is heel veel seksueel en gendergerelateerd geweld. Zelfs meisjes vanaf drie jaar krijgen ermee te maken. Evelyn: ‘Als je hiv hebt kun je wel toegang krijgen tot een behandeling, maar als je geen voedsel hebt is het medicijn nutteloos. Ik help vrouwen toegang krijgen tot eenvoudige dingen, zoals voedsel en schoon (drink)water. Maar ik wil ondersteuning bieden die verder gaat dan die basis. Ik wil échte verzoening zien, dus probeer ik door middel van counseling vrede in huizen te creëren. Zo worden gezinnen en gemeenschappen weer herenigd.’

Zelfzorg en trauma’s behandelen

‘Ik dacht altijd dat vredesopbouw uitsluitend verbonden was met politiek. Nu realiseer ik mij dat mijn werk grotendeels gaat over het herstellen van vrede in de gemeenschap, en dat dit essentieel is voor het grotere geheel’, zegt Evelyn. ‘Als wij, die vanwege onze hiv-status extreem gemarginaliseerd zijn, onze plaats en stem kunnen vinden, geeft dat anderen ook hoop. Hoop dat ook zij acceptatie en een gevoel van waardigheid kunnen hebben, ongeacht hun leeftijd, geslacht, status of verschillen. Het vredesproces op hoog niveau blijft van het grootste belang, maar vredesakkoorden hebben maar een bepaalde uitwerking. Duurzame vrede wordt niet bereikt door inkt op papier. Vrede moet gezocht worden in de dagelijkse interacties tussen buren, broers en zussen, echtgenoten en vrouwen. Degenen die ooit vijanden van elkaar waren, kunnen vrienden worden. Om echt sterke fundamenten van vrede op te bouwen, moet elk individu besluiten om een persoonlijke reis van verzoening in zijn of haar eigen hart en huis te beginnen.’