Bouwen aan vrede in Congo: een wonder in een complexe omgeving

In Ituri, een provincie in Noordoost-Congo, bezocht ik Vilo, een dorp waar voornamelijk Lendu mensen wonen. Naast de Hema, Bira en Ngiti is dat een van de grootste etnische groepen in die regio. Ik ontmoette Zidane, een jongeman van een jaar of 18. Hij was een van de deelnemers aan het vredesopbouwproject dat een jaar eerder was begonnen.

Het verhaal van Zidane

Zidane vertelde: “Alle Lendu-mannen in deze provincie worden haast automatisch beschouwd als lid van een militie. Dat gold ook voor mij. Een jaar geleden waren er hevige gevechten met de overheid. Het leger streed dag en nacht door net zolang tot de militie opgaf. Toen het weer rustig was, gingen de soldaten van de overheid op zoek naar militie-strijders. Omdat ik wat verloren op straat rondhing, was ik voor hen verdacht en werd ik gearresteerd. In de gevangenis werd ik door de soldaten ernstig mishandeld totdat ik zou toegeven dat ik tot de militie behoorde. Ze sloegen me en drukten hun sigaretten uit in mijn nek. Ik bleef volhouden dat ik onschuldig was en uiteindelijk lieten ze me vrij. Ik was woedend en wilde wraak voor wat het leger mij had aangedaan. Ik nam me voor dat als de militie in ons dorp zou komen om te recruiteren, ik me bij hen zou aansluiten.” 
Maar dat was voordat hij het programma gericht op vredesopbouw volgde. Zidane vervolgt: “Ik was door een van de trainers benaderd om deel te nemen. In eerste instantie wilde ik dat niet omdat ik zo woedend was. Maar toen hij het me voor een tweede keer vroeg, besloot ik toch deel te nemen. Het heeft mijn leven veranderd. Ik werd onderwezen over vrede en één les in het bijzonder raakte me. Dat ging over hoe ik kon helen van een trauma. Het zorgde voor rust in mijn hoofd. Nu weet ik dat ik zal weigeren als de recruiters in het dorp komen. Zelfs als ze een wapen in mijn handen zouden drukken.”

Recht doen

Het verhaal van Zidane waarmee ik begon, is een verhaal vol onrecht. Het leger pakte Zidane hardhandig aan en hij liep trauma's op die hij waarschijnlijk de rest van zijn leven met zich mee zal dragen. Toch is zijn verhaal ook hoopvol, omdat de vicieuze cirkel van geweld is doorbroken. Zidane ontdekte dat hij kwaad niet met kwaad moest vergelden, maar het kwaad kon overwinnen door het goede te doen. Het project heeft zijn manier van denken veranderd. Het feit dat hij zich niet bij de militie aansloot,  gaf hem rust en vrede. De vergeving die Zidane schonk aan degenen die hem mishandeld hadden, is een teken van 'recht doen', van herstel brengen.

Gemeenschap

Om te werken aan vrede heb je verschillende partijen nodig: de leiders van de gemeenschappen, van de kerk, van de jeugdgroepen en van de lokale en nationale overheid. Al deze partijen hebben invloed, positief of negatief, en hebben elk hun eigen toegang tot de bevolking. De sleutel is om deze partijen met elkaar te verbinden in de keuzes die gemaakt worden, en daarbij geldt het volgende: keuzes die door de gemeenschap zelf gemaakt worden, hebben het grootste draagvlak. En die keuzes zorgen voor een duurzame verandering en veel impact. Zidane's verhaal zou anders zijn geëindigd zonder de betrokkenheid van de gemeenschap en de kerk in zijn dorp.

Kerk

De kerk in het dorp heeft dankzij het programma een verandering doorgemaakt. In veel gebieden is er sprake van geestelijke armoede binnen kerken, omdat er weinig wordt gesproken over hoe je met je naaste moet omgaan. De kwetsbare context maakt dat het vaak makkelijker is om de ander als vijand te zien dan van die persoon te houden. Gods Woord gaat echter over eenheid, vrede en verzoening en de beste manier om die boodschap over te brengen is via de kerk. Zij hebben dus een belangrijke taak en via dit programma rusten we hen toe op dat gebied. De impact van de kerk op de bevolking is groot omdat ze vertrouwd wordt, vaak in tegenstelling tot de overheid. Bovendien is de kerk op een heel natuurlijke manier aanwezig in het leven van mensen. In vreugde of verdriet, praktische of pastorale zorg: de kerk is er, en ze is gecentreerd in het hart van de gemeenschap.

Geen wraak

Een paar maanden na mijn bezoek kreeg ik een bericht van onze lokale partner die de training in de kerk had verzorgd. Iemand uit de Lendu-gemeenschap, een broer van een van de belangrijkste leiders van een militie, was vermoord. Iedereen dacht dat iemand vanuit de Hema-bevolkingsgroep daarvoor verantwoordelijk was. Het zorgde voor grote paniek en angst voor vergeldingsacties in het nabijgelegen dorp waar vooral Hema’s wonen. Een persoon echter, die betrokken was bij het vredesprogramma, slaagde erin om met de leiders van de militie te praten. Hij wist hen te overtuigen om eerst onderzoek naar de daders te doen en geen wraak te nemen op onschuldige mensen. Ook sprak hij met de Hema’s en wist hen gerust te stellen. Deze gesprekken hebben levens gered en waren waarschijnlijk nooit gevoerd zonder het vredesopbouwproject.