Emanuel kijkt naar beneden en schuifelt wat op zijn blote voeten. Niet veel later recht hij zijn rug, kijkt hij mij aan en begint hij te vertellen over zijn werk en zijn leven. Sinds 2017 is hij aangesloten bij een programma van Tearfund dat gemeenschappen tot bloei brengt via de lokale kerk. Zijn leven is sindsdien volledig veranderd: ‘Het belangrijkste dat dit programma mij heeft gebracht is wijsheid.’
Emanuel heeft op verschillende terreinen veel geleerd. Zo vertelt hij over hoe belangrijk duurzaam grondbeheer is én welke principes de Bijbel aanreikt over werk. Het gaat daarbij over de zorg voor de schepping, samenwerking en evaluatie, maar ook over het voorbereidende werk: het maken van constructieve plannen en het doen van weloverwogen investeringen.
Ik ontmoet Emanuel in Oeganda waar ik een aantal projecten van Tearfund bezoek. Onze lokale partner bracht ons in contact. Nadat hij zijn schroom opzij heeft gezet, blijkt hij zich uitstekend te redden in het Engels. Hij vertelt hoe `zijn’ bijen stierven vanwege de onjuiste inzet van pesticiden en hoe hij nu biologische gebruikt die juist goed zijn voor bijen. Nu ik hem beter bekijk, zie ik dat Emanuel ouder is dan ik in eerste instantie dacht. Zijn T-shirt is volgens onze standaarden al lang versleten. Maar zijn verschijning doet niks af aan de kennis die hij te delen heeft. Zijn verhaal is consistent en ook uit zijn handelen blijkt dat hij een echte vakman is. Als hij even later staat te onderhandelen over de verkoop van enkele watermeloenen die hij ook verbouwt, trekt hij een mobieltje uit zijn zak en rekent hij uit wat het moet kosten. Niet veel later worden er lachend handen geschut. Er is blijkbaar een goede deal gesloten.
Dan richt hij zich weer tot mij: ‘In kort tijd heb ik een grote verandering doorgemaakt. Daarom zie ik het als mijn taak om dat wat ik geleerd heb, door te geven aan anderen. Inmiddels heb ik zelf een succesvolle onderneming. Ik verbouw watermeloenen, houd bijen, maar verzorg ik ook twee koeien en een aantal varkens. Ik ben een gezegende man en van mijn rijkdom wil ik graag delen.’ Daarbij doelde Emanuel zowel op zijn bezit als zijn kennis.
Als ik na onze ontmoeting in de auto zit, en mij stevig vasthoud aan de handels in de auto, geniet ik volop na van het gesprek met Emanuel. Het is zo ongelofelijk inspirerend en bemoedigend om te zien op wat voor manier de mensen in deze streek zelf leren en vervolgens de geleerde lessen met volle inzet doorgeven aan de mensen om hen heen. Dit is voor mij een voorbeeld van radicale vrijgevigheid.
En ook wanneer ik mijn reis voorzet, krijg ik vergelijkbare verhalen te horen: ‘Ik ben nu in staat om het schoolgeld voor mijn kinderen te betalen’, ‘Ik weet meer over duurzaam landbeheer, waardoor de opbrengst groter is en ik zelfs kan investeren’, ‘Ik ben een betere man voor mijn vrouw, vader voor mijn kinderen.’ Of, als ik een vrouw spreek: ‘Ik leer een betere vrouw voor mijn man te zijn, moeder voor mijn kinderen…’
Dat wat ik al mooi vond aan het werk van Tearfund bevestigde zich nog eens tijdens deze reis. Wij geven geen geld aan hulpeloze mensen in armoede. Nee, wij stimuleren ondernemerschap van binnenuit om afhankelijkheid te doorbreken. Op die manier kunnen gehele gemeenschappen zich zelf onderhouden.
En dat is, wat mij betreft, precies zoals het hoort. Juist door deze manier van werken stimuleren we eigenwaarde en zetten we aan tot het aangaan en onderhouden van gezonde relaties. Natuurlijk is dit een proces met vallen en opstaan. Maar zolang gelijkwaardigheid voorop staat is dit altijd een proces met een stijgende lijn.