Afbeelding
Verhaal
17 June 2021
Vredesvrouw Mariam Tadros: ‘Mijn uitdaging is om niet in woede te blijven hangen’
‘Heb je vijanden lief.’ Bekende woorden van Jezus die, als je niet uitkijkt, het ene oor in en het andere oor uit gaan. Mariam Tadros heeft daar totaal geen last van. Zij maakte van het brengen van vrede haar levenswerk. Na goed een decennium pionieren voor Tearfund in landen als Irak, Ethiopië en Nigeria deelt ze haar lessen. Een portret van een uitgesproken vredesvrouw.
Een gesprek met een vrouw die verandering teweegbrengt in grote, vaak religieuze conflicten, is ook een gesprek met een vrouw die durft te praten over de conflicten in zichzelf. Misschien daarom past de rol als een van de drijvende krachten achter het Tearfund-werk in fragiele staten haar als een handschoen. “Grappig genoeg ben ik die link pas de laatste tijd gaan leggen”, vertelt Mariam Tadros halverwege het gesprek. “Een verklaring? Ik denk dat ik mijn hele leven allerlei interne conflicten heb gekend.”
Altijd de ‘andere’
Met die interne conflicten doelt Mariam op haar achtergrond. “Ik groeide op in een orthodox-koptisch gezin in het grote Londen. Thuis sprak ik Arabisch en at ik mediterraan; ik zat op een katholieke school en ik trok op met veel niet-gelovige blanke Britse kinderen.” Grote lach. “En tot overmaat van ramp ging ik óók nog bij het evangelische Tearfund werken.”
Een verklaring? Ik denk dat ik mijn hele leven allerlei interne conflicten heb gekend.
Het gevolg? Altijd balanceren, voortdurend wisselen van rol en nooit helemaal jezelf kunnen zijn. Mariam: “Als zogenaamd derdegeneratiekind voelde ik me altijd en overal de ‘andere’, omdat die verschillende identiteiten voortdurend oorlog in mij voerden. Ik heb lang geworsteld om mezelf te leren kennen en verzoening te brengen tussen de verschillende stukjes Mariam.”
Op welke manier kun je jouw achtergrond in je werk gebruiken?
“Ik denk dat ik me daardoor goed kan inleven in mensen in kwetsbare gebieden. De lokale peacebuilders waar ik mee werk, leven ook voortdurend in spanning. Ze horen bij een bepaalde gemeenschap en proberen zich daar thuis te voelen. Tegelijkertijd is het hun taak om bruggen te slaan naar de vijand – iets wat lang niet iedereen in eigen kring toejuicht. Door over de grenzen van de vijand heen te stappen, nemen ze het risico om uitgesloten te worden door de eigen groep. Tegelijk weten ze nooit hoe de tegenpartij reageert en daarmee staan ze precies tussen de partijen in – in niemandsland. Ik ken die plek; uiteraard op een heel andere manier, maar ik weet hoe het is om op jezelf aangewezen te zijn.”
Cirkels van geweld
Vrede brengen in kwetsbare gebieden. Na elf jaar pionieren en bouwen, mag je Mariam beschouwen als een ervaringsdeskundige en expert. Haar eerste stappen in conflictgebieden zet ze – via een stage in Bethlehem – in de Centraal-Afrikaanse Republiek. “Daar werd ik voor het eerst geconfronteerd met pure duisternis,” voegt ze er direct aan toe. “Ik zeg het niet graag, maar het leek me een totaal hopeloze plek door het complexe conflict. Daar zag ik hoe verlammend de cirkels van geweld en armoede kunnen werken. Ik voelde me enorm machteloos. Toch kozen wij er – na weer een nieuwe geweldsuitbarsting – als een van de weinige organisaties voor om niet weg te kijken. We stonden rechtop in de frontlinie.”
Slechte film
Door haar ervaringen in Afrika gaat Mariam zich steeds meer specialiseren in conflictgebieden, sektarisch geweld, de erfenis van het kolonialisme én het brengen van vrede. Ze volgt een extra studie en belandt in de zomer van 2014 in Noord-Irak, waar de zwarte vlaggen van IS overal opduiken. Als vooruitgeschoven post ontfermt ze zich met een team van lokale medewerkers over duizenden vluchtelingen die samentroepen in de Koerdische stad Erbil.
“Als er één land is waar de cirkels van geweld en trauma’s maar blijven draaien, is het Irak. Ik voelde het overal. Voor mij was het voor het eerst, voor de bevolking de zoveelste keer. Als een slechte film die keer op keer herhaald lijkt te worden.”
Eurekamoment
Toch ziet Mariam lichtpuntjes in het door IS verwoeste gebied. Ze raakt onder de indruk van het jonge en gedreven lokale team. “Voor de meesten, niet ouder dan 25 jaar, was het al de tweede of derde keer dat ze moesten vluchten. Zij wisten precies hoe oorlog voelt en toch waren ze enorm onverzettelijk en positief om vol te houden. Als engelen in de duisternis.”
Natuurlijk, we deden belangrijk humanitair werk, maar vergaten een antigif toe te dienen: het bevorderen van vrede.
Na een intensief jaar Irak krijgt Mariam de kans om binnen Tearfund een vredestak op poten te zetten. Ze begint – samen met lokale partners – met proefprogramma’s in het Midden-Oosten, Centraal-Azië en in Nigeria. “Noem het een eurekamoment,” stelt Mariam. “We spraken al een eeuwigheid over gebroken relaties en voortslepende conflicten, maar we hadden er geen antwoord op. Natuurlijk, we deden belangrijk humanitair werk, maar vergaten een antigif toe te dienen: het bevorderen van vrede. Ineens viel het kwartje, en ik vond het een eer om deze kar te mogen trekken.”
Is het niet naïef om te denken dat je vrede kunt brengen tussen partijen die vaak al eeuwenlang met elkaar strijden?
“Klopt, en gelukkig heb ik mijn idealisme en naïviteit door dit werk al lang geleden achter me moeten laten. Inderdaad, wij gaan het conflict tussen Israël en de Palestijnen niet oplossen of de uitzichtloosheid van de Rohingya in Bangladesh. Dus gaat het in dit werk altijd om de volgende stap richting vrede. Soms een muizenstapje, soms een grotere, waarvan je nooit precies weet hoe bepalend die stap is voor een bepaalde groep mensen.”
Werken aan vrede klinkt vrij groots en niet zo concreet. Op welke manier pakt Tearfund dit aan?
“Ik begrijp wat je bedoelt. Het is ook een heel ander soort hulp dan het uitdelen van voedsel of het slaan van waterputten. Voorop staat dat we hoop willen brengen voor een beter morgen. Er zijn namelijk genoeg conflicten waarbij velen moedeloos verzuchten: dit zal altijd zo blijven.
En toch zie je overal dappere eenlingen die rechtop blijven staan en anderen inspireren om voorbij het hier en nu te kijken. Juist dat vonkje, die energie, is de drijvende kracht achter ons werk: het gaat namelijk om het transformeren van het conflict in iets anders, terwijl de chaos aan de gang is.
Daarom begint het werken aan vrede altijd bij de verbeeldingskracht, de hoop. Dat is universeel en overstijgt levensovertuigingen. Waar we ook werken, of het nu in Burundi, Zuid-Soedan, Nigeria of Irak is, er moet ruimte zijn om het conflict even te vergeten en om te dromen. Want als je geen uitweg ziet, ben je verloren. Daarom investeren we veel in workshops en retraites.”
Diepe vriendschappen
De uitgebreide zorg voor lokale teams mag je uniek noemen. Tegelijk vindt Miriam die strategie inmiddels niet meer dan vanzelfsprekend. “Veel vredesbouwers kunnen niet stoppen. Ze zijn zó gemotiveerd dat ze vaak onbewust richting een burn-out gaan. Tearfund wil ervoor zorgen dat mensen niet zover komen. Daarom ondersteunen we in noden en verbinden we mensen met wie we werken zo snel mogelijk met anderen om samen te groeien.”
Daarom blijf ik zo gefascineerd door Jezus’ benadering van conflicten.
Die verbinding met anderen levert soms verrassende resultaten op. Mariam gaat in gedachten terug naar de IS-misèré in Irak. “Terwijl alles in brand stond, brachten wij gemengde teams van moslims, christenen en jezidi’s bij elkaar. Terwijl ze samenwerkten aan kleine onderwijsprojecten of herstelwerkzaamheden aan parken ontstonden er warme vriendschappen. Dat ging heel diep. Ik zag deze vriendschappen als kleine voorbodes van vrede.”
Na elf jaar heb je Tearfund verlaten. Wat dreef je om dit pionierende werk te doen?
“Omdat ik boos ben?” zegt ze met een glimlach. Dan serieus: “Geweld en afwijzing zijn natuurlijk van alle tijden, maar dat betekent niet dat ik cynisch of gelaten hoef te reageren op de problemen van onze tijd. Polarisatie, vooroordelen, hebzucht en onze ongezonde economische systemen, ongelijkheid, racisme… Er is zo veel mis en mijn uitdaging is om niet in woede te blijven hangen.
Daarom blijf ik zo gefascineerd door Jezus’ benadering van conflicten. Ik wist dat als theoloog op zich allemaal wel, maar ik geloof het nu veel meer. Zijn boodschap was totale waanzin in zijn context en soms lijkt ons werk dat nu ook. Toch inspireert het evangelie mij om net als Jezus soms scherp uit de hoek te komen en geweldloos verzet te bieden tegen onderdrukkers. Zijn voorbeeld geeft mij de kracht om onze wereld te willen veranderen, te verbeteren.”
Mariam werkt sinds kort vanuit Londen als regiodirecteur voor de vredesbeweging International Alert.
Meer lokale verhalen
Dit verhaal is onderdeel van een serie artikelen over wat we lokaal zien gebeuren, soms dichtbij en soms verder weg. Je kunt de artikelen ook beluisteren als podcastaflevering.
