Wat Minella’s angst voor liften met Oekraïne te maken heeft

Beeld: Nienke van Denderen

De oorlog tussen Rusland en Oekraïne veroorzaakt schokgolven van angst, die door heel Europa heen gaan. Steeds meer mensen zitten vast in de steden in Oekraïne en beleven hun angsten en nachtmerries te midden van constante aanvallen.

Anderzijds zijn grote aantallen mensen gevlucht naar het westen van Oekraïne. Veel mensen assisteren anderen om over de grens te komen. Er is paniek van opeengepakte mensen, die niet goed weten waar ze naar toe kunnen. Velen van hen hebben geen connecties buiten de Oekraïense grenzen, velen van hen zijn moeders en kinderen. Niemand had dit drama in ‘onze achtertuin’ voorzien.

Oproep niet nodig

Wat is er de afgelopen dagen door heel veel mensen heel veel gegeven. Haast vanzelfsprekend, alsof een oproep niet nodig was, en collectief als een geheel. We hebben laten zien door onze vrijgevigheid dat we onze harten konden openen voor hen die lijden.

Toch bekroop mij een beklemmend gevoel dat mij spreekwoordelijk terugbracht in een stilstaande lift. Ik voel de spanning in de lucht en zie in Oekraïne beelden van muren voor me opdoemen. Want binnen de groepen met vluchtelingen worden bepaalde groepen uitgesloten op basis van kleur, afkomst, geaardheid, gender of financiële status. Ik zie hen zoeken naar een escape, medische zorg en traumahulp, voedsel, drinken en onderdak. Vaak tevergeefs.

Terwijl sommige Oekraïners - zij die de benzine kunnen betalen - met hun auto in de file terechtkomen bij de grens, moeten anderen kiezen voor de trein. Daarbij worden zwarte mensen vaak geweigerd door de gewapende politie. En als ze wel een plekje hebben bemachtigd in de overvolle coupés, worden ze er alsnog uitgezet. Lopend gaan zij richting de grensovergang, waar zij opnieuw worden tegengehouden. Mensenhandelaren zijn er altijd en overal, maar de wanhopige jonge vrouwen die alleen reizen zijn hier extra kwetsbaar voor.

In mijn hele lijf klinkt de vraag ‘Waarom toch God?’, als een eindeloos refrein. En er zijn meer gruwelijke verhalen. Wat doen we voor de Russische en Oekraïense LGBTQI+ gemeenschap? Zij waren al eerder in hun leven naar Kiev gevlucht om daar in vrijheid te kunnen leven. Nu zijn zij opnieuw op de vlucht en lopen tijdens hun reis groot risico om verkracht en mishandeld te worden. En ook hier geldt: als ze bij de grens aankomen, mogen zij dan die grens over? Grensoverschrijdend gedrag heeft een nieuwe lading gekregen.

Zinloos onderscheid

Hoe verhouden we ons tot de Syrische en Afghaanse mannen en vrouwen die over de grens met Polen zijn gekomen, maar geen slaapplek krijgen in de grote sporthallen. Waar kunnen zij terecht? Dit volkomen zinloze onderscheid tussen groepen vluchtelingen heeft mij in de ban. Dit is de lift waarin ik vastzit en waar ik niet uit kan.