De enorme kracht van moeders in een kwetsbare situatie

Mijn bewondering voor deze moeders is groot! Niet alleen omdat zij elke ochtend vroeg opstaan om op de markt hun waar te verkopen en vervolgens van het verdiende geld eten voor die dag te kopen. En niet omdat ze alleen staan voor de opvoeding van hun kinderen. Ik bewonder hen omdat, als je goed kijkt, je ziet dat juist zij het belangrijkst zijn wanneer je het hebt over het aanbrengen van een echte, positieve verandering.

Veerkracht

Vrouwen die aan het hoofd staan van een huishouden behoren vaak tot de meest kwetsbaren. Wanneer je beseft wat er op hun schouders ligt, dan is dat ook niet verwonderlijk. Zij dragen de verantwoordelijkheid voor het dagelijks eten, de zorg, de scholing en de opvoeding van het gezin. Daar bovenop is er vaak een geschiedenis van misbruik en/of geweld, en is er tevens een continue dreiging op dit gebied aanwezig. De veerkracht die zij laten zien, maakt mij stil.

Geen gelijkwaardigheid

De vrouw kan om verschillende redenen het hoofd van een gezin zijn geworden, maar zelden is het een positieve reden. Dat de man afwezig is, komt in het meest gunstigste geval doordat hij werk heeft gevonden ver van huis. Dagen, weken of soms maanden achter elkaar is hij van zijn gezin gescheiden, maar: het kan wel een manier zijn waarop hij zijn gezin kan onderhouden.

De realiteit is echter dat -in de meeste situaties- de man er helemaal niet is. In een aantal gevallen omdat hij is overleden, maar vaker komt het voor dat hij het gezin heeft verlaten. Daarbij soms gedwongen door omstandigheden zoals een oorlog. Het wrange is dat de afwezigheid van de man het gezin weliswaar kwetsbaar maakt, maar dat de situatie daardoor niet per se onveiliger is. Er is vaak namelijk sprake van huiselijk geweld als gevolg van een cultuur waarin er geen gelijkwaardigheid is tussen man en vrouw.

Oplossing

Wanneer je het hebt over de landen waar Tearfund werkt aan de aanpak van armoede en onrecht, dan geldt dat situaties complex zijn. Problemen hebben geen eenduidige oorzaak en het is veelal een wisselwerking van meerdere factoren. Wat ik met mijn ogen heb gezien, is dat vrouwen daar anders mee omgaan dan mannen.

Voor veel mannen lijken ze vaak te groot en te moeilijk om mee te dealen. Zij raken hierdoor of verlamd in hun handelen of ze verdwijnen ze uit beeld. Dat is generaliserend, en hiermee doe ik ook een grote groep mannen -waarmee ik ook heb samengewerkt- tekort. Want het is de samenwerking van mannen en vrouwen die uiteindelijk tot gelijkwaardigheid kan leiden.

Helaas heb ik toch te vaak gezien dat vrouwen anders reageren op complexe situaties. Hun reactie is dat zij met een oplossing komen en dat zij doorgaan. Zij geven niet op; ze willen een maatschappij creëren waarin hun kinderen een betere toekomst hebben.

Pragmatisch

Laat ik een voorbeeld geven uit de praktijk. Ooit was ik betrokken bij een project in een gebied waar veel kinderen niet naar school gingen. In plaats daarvan moesten zij vaak van jongs af aan op de markt werken en bijdragen aan het levensonderhoud van het gezin. Er werd niet gewerkt aan betere toekomst, maar de focus lag op het overleven. Om dit te doorbreken, heb je onderwijs nodig want op die manier kan er gewerkt worden aan ontwikkeling. Echter, het zorgen dat de kinderen naar school gingen, stuitte op weerstand, want de inkomsten waren te belangrijk voor het dagelijks bestaan en dat moest absoluut prioriteit hebben. De vrouwen kwamen met een oplossing, omdat zij niet wilden dat hun kinderen in dezelfde situatie als zij terecht zouden blijven, maar dat zij het beter zouden hebben. Deze moeders kwamen met het plan dat de kinderen ’s ochtends naar school zouden gaan en ’s middags gingen werken. Heel pragmatisch. En dat gebeurde uiteindelijk ook. Ja, het was een concessie, maar gezien alle omstandigheden was dit de beste en meest haalbare optie. De stem van de moeders zorgde er voor dat er een eerste stap richting de afschaffing van kinderarbeid werd gezet.